عامل های موثردر روشنگری کیفیت تدریس از دید اعضای هیأت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

Transcript

1 عامل های موثر در روشنگری... عامل های موثردر روشنگری کیفیت تدریس از دید اعضای هیأت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان 4 بهمن خسروی پور 1 معصومه تقی بیگی 2 میثم رافع 3 نعیمه زاللی - 1 دانشیاروعضوهیأت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان - 2 دانشجوی دکتری آموزش کشاورزی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان -3 دانشجوی دکتری آموزش کشاورزی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان -4 دانشجوی دکتری آموزش کشاورزی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان چکیده با توجه به تأثیر مثبتی که کیفیت تدریس می تواند بر بهبود آموزش عالی و رشد توسعه و پیشرفت دانشجویان داشته باشد. در این تحقیق شناسایی و رتبه بندی عامل های روشنگرکیفیت تدریس مورد بررسی قرار گرفت. جامعه ی آماری تحقیق 87 تن اعضای هیأت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان بود که با توجه به تنوع آنان از روش سرشماری استفاده گردید. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای محقق ساخته بود که روایی آن بر اساس نظر هیأت علمی گروه آموزشی ترویج و آموزش کشاورزی تأیید گردید و برای تعیین پایایی آن از ضریب تتای ترتیبی استفاده شد )82/.=θ(. داده ها با استفاده از نرم افزار spss پردازش شدند. رگرسیون ترتیبی نشان داد که از بین شش مولفه ی اصلی روشنگر کیفیت تدریس سه مولفه ی: مهارت تدریس مهارت شخصی و ارتباطی و برنامه ریزی در کیفیت تدریس بیشترین سهم را دارند. هم چنین ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه ی مثبت و معناداری را بین پیشینه ی تدریس باکیفیت تدریس هیأت علمی این دانشگاه نشان داد. بر پایه ی یافته ها پیشنهادهایی جهت بهبود کیفیت تدریس ارایه شده اند. کلید واژهها: کیفیت تدریس مهارت تدریس مهارت ارتباطی پیشینه ی تدریس نویسند هی مسئول: بهمن خسروی پور رایانامه: : b.khosravipour@gmail.com دریافت: 94/7/22 پذیرش: 1395/3/5 90 فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

2 شماره 36 بهار 1395 مقدمه آموزش عالی با پیشینه ای به قدمت بیش از هشت قرن به عنوان نهادی کلیدی مورد توجه ویژه ی ملت ها و دولت ها می باشد و به جرأت می توان گفت که در میان نهادهای اجتماعی و اقتصادی که در چند صدسال اخیر پا به عرصه ی وجود گذاشته اند تنها تعداد محدودی توانسته اند مانند دانشگاه ها دوام آورند و پایدار بمانند محمدی و همکاران) 1391 (.در گذشته انتظارات متفاوتی از آموزش عالی وجود داشت که در سایه ی تحوالت علمی و فنی به مرور دچار تغییر شده و به آموزش عالی به عنوان یکی از عامل های مؤثر در تحقق سیاست های توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی نگاه می شود کروم) 2003 (. در این میان دانشگاه ها به عنوان زیر نظام های عمده ی نظام آموزش عالی در فرآیند توسعه ی یک کشور به عنوان مرکزهایی که به تربیت و آماده ساختن نیروی انسانی کارآمد شایسته و ماهر برای پاسخ گویی به نیازهای واقعی جامعه در زمینه های مختلف می پردازند و نقش حیاتی و کلیدای بر عهده دارند. دانشگاه ها از یک سو به عنوان حافظ و انتقال دهنده ی میراث فرهنگی و ارزش های حاکم برجامعه و از سوی دیگر پاسخ گوی نیازهای اجتماعی مردم برای کسب اشاعه و توسعه ی دانش و فناوری ها مطرح می باشند پزشکی راد و همکاران) 1386 (. دانشگاه ها پدیده ایی هدفمند هستند که دارای دو بعد کمی و کیفی می باشند و رشد متعادل و موزون آن نیز باید در هر دو بعد کمی و کیفی به موازات یکدیگر باشد. زیرا رشد کمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی بدون توجه به کیفیت مسائلی مانند ترک تحصیل بی کاری بی سوادی و کم سوادی فارغ التحصیالن عدم ایجاد خالقیت و در نهایت اتالف منابع مالی و انسانی را به وجود می آورد های گود و همکاران) 2004 (. آلستون و همکاران) 2003 (.کیفیت آموزشی و پژوهشی از جمله دل نگرانی هایی است که همیشه نظام های دانشگاهی برای دست یابی به آن تالش می کنند. کوشش های قابل توجهی نیز در زمینه ی ارتقای مستمر کیفیت آموزش عالی و دستیابی به هدف های نظام های دانشگاهی در دو دهه ی اخیر در بسیاری از کشورها به عمل آمده است. کیفیت در آموزش عالی برای دانشجویان اعضای هیأت علمی مدیران برنامه ریزان محققان کارفرمایان و جامعه موضوع با اهمیتی است سرجرو همکاران) 1996 (. اما بررسی ها نشان می دهند که متأسفانه در ایران دانشگاه ها از نظر کیفی در سطح مطلوب و چندان شایان پذیرشی قرار ندارند. چالش ها و تنگناهای بسیاری در راه آن ها وجود دارد که منجر به پایین آمدن سطح کیفیت آنها شده است. از جمله یکی از مهمترین این عوامل که به شدت سطح کیفیت را کاهش داده است کیفیت تدریس مدرسان می باشد. کیفیت تدریس چیزی است که دانشجویان و اعضای هیأت علمی آن را تدریس اثربخش می دانند مارش و همکاران) 2009 (. هدف از تدریس ممکن ساختن یادگیری دانشجو می باشد و تدریس با کیفیت معموال با ارتقای فرصت های یادگیری اثربخش برای دانشجویان تعریف می شود. به نظرپاک مهرو همکاران) 1391 ( تدریس و آموزش در محیط دانشگاهی اثربخش نیست و اگرچه مدرسان دانشگاهی معموال از نظر دانش محتوایی مرتبط با رشته ی خودشان قوی هستند اما بسیاری از آنها از تدریس مؤثر و ثمربخش یا به عبارتی کیفیت تدریس الزم برخوردار نمی باشند. کیفیت تدریس در دانشگاه ها بازخورد مناسب را برای تجزیه و تحلیل مسایل آموزشی تصمیم گیری های اساسی و برنامه ریزی های راهبردی در اختیار مسئوالن و دست اندرکاران آموزش عالی قرار می دهد و مدرسان با آگاهی از کیفیت عملکرد خود در جریان تدریس قادر خواهند بود به اصالح شیوه ها و روش های آموزشی و در نتیجه افزایش کیفیت تدریس خود بپردازند. هم چنین شرکت فعاالنه ی تحریک مهارت های دانشجویان در گفت و گوهای کالسی فکری ودر نهایت ایجاد انگیزه و بهبود کیفیت یادگیری دانشجویان را تضمین می نماید. پژوهش های پروسر و همکاران) 1994 ( گویای آن است که پیشرفت در رشته ی تحصیلی توسط دانشجویان تحت تأثیر کیفیت تدریس اعضای هیأت علمی می باشد و دانشجویانی که تدریس با کیفیت دریافت می کنند همیشه یادگیری عمیق تری دارند. بررسی های ایزلر و همکاران) 2000 ( نشان داد که که کیفیت بخشی تدریس در واقع بررسی میزان مؤثر بودن فعالیت های آموزشی می باشد که شامل مهارت های تدریس انگیزش شخصیت فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی 91

3 عامل های موثر در روشنگری... رفتار در کالس و توانایی علمی مدرس می دانند. نتایج پژوهش هوور و همکاران) 1994 ( نشان داد که کیفیت تدریس اعضای هیأت علمی از دو مجموعه ویژگی های فردی و نظام آموزشی و تعامل بین این دو تأثیر می پذیرد بدین معنا که رابطه ی مثبت و معناداری بین ویژگی های فردی اساتید و کیفیت تدریس آنها مشاهده می شود. در همین راستا پژوهش بریا) 1996 ( نشان داد که جهت ارتقای کیفیت تدریس توجه به تکنولوژی های آموزشی و کاربرد اصول تکنولوژی آموزشی توسط اعضای هیأت علمی بسیار ضروری است. برایت من و همکاران) 1993 ( در تحقیق خود به این نتیجه دست یافتند که سازماندهی کالس درس ارایه ی مناسب مطلب تعامل تکلیف ها و احساس موفقیت دانشجویان از جمله موضوعاتی هستند که باید در اثربخشی آموزش موردتوجه قرار گیرند. آلستون و همکاران) 2003 ( ضمن مقایسه ی دیدگاه آموزشگران رشته ی کشاورزی دو ایالت در آمریکا به این نتیجه دست یافتند که متغیرهای سن جنس مدرک تحصیلی تجربه تدریس میزان دسترسی به رایانه و اینترنت در منزل و آموزش ضمن خدمت مدرسان در زمینه ی فن آوری آموزشی با دیدگاه آنان در خصوص فعالیت تدریس مرتبط می باشد. از نظر دانشگاه میشیگان آمریکا هفت اصل کاربردی برای تدریس موفقیت آمیز در آموزش عالی عبارتنداز: تشویق دانشجو به برقراری ارتباط با مدرس ارایه ی بازخورد فوری به دانشجو توجه به زمان انجام دادن کار توجه به استعدادها و شیوه های یادگیری متنوع تشویق به مشارکت در میان دانشجویان تشویق به یادگیری داشتن انتظارات باال از دانشجویان. کده ) 2004 ( های گود و همکاران )2004( ارتباط کیفیت تدریس اعضای هیأت علمی را با متغیرهایی مانند: جنس ارزش ها تعداد دانشجویان و پیینه ی تدریس مدرسان اثبات کردند. اندرسون و همکاران) 1380 ( در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که صالحیت معلم دارابودن دانش ومهارت ها عملکرد معلم)نحوه ی استفاده از دانش و مهارت ها در کالس( را می توان به عنوان عوامل مؤثر بر کارایی مدرسان پیشنهاد نمود. کرکن) 1994 ( در بررسی های خود به این نتیجه رسید که ضرورت توجه به ویژگی های شخصیتی مدرسان جهت موفقیت در تدریس و اثربخشی کشاورزی به عنوان اساسی ترین عامل این نظام آموزشی و اثبات رابطه ی مثبت بین دفعات مالقات مدرسان با دانشجویان در مزرعه و افزایش میزان نظارت و سرپرستی آنان بر فعالیت های دانشجویان با کیفیت تدریس اعضای هیأت علمی رابطه دارد اما کروم) 2003( در پژوهش خود بر ضرورت استفاده ی مدرسان آموزش کشاورزی از سه حیطه ی جسمانی ذهنی و عاطفی در کالس های درس به منظور افزایش میزان اثربخشی تدریس تأکید نمود. تنگ) 1997 ( در بررسی عامل های مرتبط با تدریس اثربخش در دانشگاهی در شمال شرقی آمریکا به این نتیجه دست یافت که مواردی مانند مواد آموزشی واضح میزان و کیفیت پاسخگویی مدرس به پرسش های دانشجویان برخورد مودبانه ی استاد با دانشجویان داشتن رفتار حرفه ای داشتن تسلط بر موضوع درس و داشتن انتظارات باال در در اثربخشی تدریس مؤثر می باشد. ویژگی یک تدریس خوب از دیدکناپرو همکاران) 2000 ( شامل تعامل مدرس و دانشجو تشویق دانشجویان به همکاری با یکدیگر یادگیری فعال دادن بازخورد فوری تأکید بر زمان انجام تکالیف و گسترش توانایی ها می باشد. شریف زاده و همکاران) 1390 ( در شناسایی مؤلفه ها و نشانگرهای ارزیابی کیفیت در آموزش عالی کشاورزی 101 مؤلفه را در پنج دسته به عنوان شاخص های کیفیت دسته بندی نموده اند از جمله مؤلفه هایی مانند محتوا روش های آموزش برنامه ی درسی کیفیت فعالیت نحوه ی تدریس مدرسان عملکرد و فعالیت دانشجویا ن مدیریت قانون ها و مقررات امکانات زیرساخت ها و امور پشتیبانی. پژوهش مهرعلی زاده وهمکاران) 1387 ( نشان داد که متغیرهای جنس فعالیت های پژوهشی صفات شخصیتی و مرتبه ی علمی اعضای هیأت علمی دانشگاه ها بر نمرات حاصل از ارزشیابی کیفیت تدریس آن ها توسط دانشجویان تأثیر معنی داری ندارد. نصر اصفهانی) 1381 ( عامل هایی مانند هدف های آموزشی برنامه های درسی مدرسان روش تدریس و فناوری آموزشی تأثیر مهمی بر کیفیت تدریس اعضای 92 فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

4 شماره 36 بهار 1395 هیأت علمی دارند. پژوهش برادران) 1386 ( نشان داد که مولفه های مهارت تدریس ویژگی های فردی و حرفه ای)مرتبه ی علمی( مولفه ی وجه نظرها )رضایت از فضای جامعه( فعالیت پژوهشی و مدیریت آموزشی )باور به بهبود مستمر کیفیت آموزش( 75 درصد از واریانس کیفیت تدریس را تبیین می کنند. نتیجه ی پژوهش پاک مهر و همکاران) 1391 ( گویای از آن است که 30 درصد از واریانس تفکر انتقادی دانشجویان از طریق کیفیت تدریس مدرسان قابل تبیین است. در تحقیقی که توسط رجبیان غریب و همکاران) 1393 ( در دانشگاه فردوسی مشهد انجام گرفت مشخص گردید که از دید دانشجویان کیفیت تدریس اساتید را دو مولفه مهارت های ارتباطی و تسلط بر محتوای درس مشخص می کند. شریفیان) 1384 ( نشانه های تدریس اثربخش را در پنج حیطه شامل طراحی و تدوین درس ارایه ی درس مدیریت کالس رابطه ی انسانی و ارزشیابی از عملکرد تحصیلی دانشجویان تعیین نمود. در همین راستا عندلیب واحدی) 2007 ( در پژوهشی با عنوان میزان بکارگیری معیارهای تدریس اثربخش عوامل تدریس اثربخش را در شش مؤلفه شامل: طراحی تدریس اجرای آموزش مدیریت کالس درس ررابطه ی انسانی ارزشیابی و برخورداری از ویژگی های مطلوب شخصیتی برشمرده است. پاک مهر و همکاران) 1391 ( بین کیفیت تدریس و تفکر انتقادی دانشجویان رابطه ی معناداری یافتند و از بین مؤلفه های چهارگانه ی روش تدر یس مؤلفه ی طرح درس کم ترین رابطه و مؤلفه ی ارتباط بین فردی بیش ترین رابطه را با تفکر انتقادی دارد. همچنین مؤلفه ی رابطه ی بین فردی بیشترین قدرت پیش بینی برای تفکر انتقادی دانشجویان را دارد. پژوهش دیگری در همین زمینه توسط شعبانی ورکی و همکاران )1388( در مورد بررسی کیفیت تدریس در دانشگاه ها نشان داد که بین کیفیت تدریس در سطوح موجود و سطح ضرورت تفاوت معناداری وجود دارد. مقایسه ی شاخص های تعیین کننده ی کیفیت تدریس )طرح درس اجرای تدریس ارزشیابی تدریس و روابط بین فردی( در دو وضعیت فعلی و مورد انتظار بیانگر وجود تفاوت معنادار بین هر یک از این شاخص هاست و کیفیت رابطه ی بین فردی در جریان تدریس از خصوصیاتی بود که بیشتر دانشجویان در اولویت بندی شاخص های تعیین کننده ی کیفیت تدریس به آن بیشترین نمره را داده اند. سلطان عربشاهی و همکاران در سال) 1380 ( ویژگی های تدریس اثربخش را در سه قسمت شامل ویژگی های حرفه ایی فردی تحریک به یادگیری و مطالعه ی مستقل با استفاده از 14 ماده تدوین کردند. بر پایه ی یافته های آنان معلمان اثربخش کسانی هستند که ویژگی هایی شامل: داشتن توالی منطقی و نظام دار در تدریس سازماندهی مناسب در زمان تدریس اخالق مناسب و توانایی ایجاد فضای مطلوب برای تدریس و یادگیری تحریک و تشویق برای یادگیری مستقل و بازخورد کافی به دانشجو می دانند. فتحی واجارگاه و همکاران) 1390 ( در بررسی های خود به این نتیجه رسیدند که مدل IPA در ارزیابی و تضمین کیفیت آموزش و به سازی منبع های انسانی از توانایی باالیی برخوردار است و می تواند با جزییات کامل سیستم آموزشی را آسیب شناسی نموده و به فرآیند تصمیم گیری برای بهبود و تضمین کیفیت کمک کنند. غنچی و همکاران) 1391 ( در پژوهشی با عنوان تحلیل عاملی مؤلفه های مدیریتی تأثیر گذار بر کیفیت آموزش عالی نشان دادند که مؤلفه های مدیریتی تأثیرگذار بر کیفیت آموزش عالی مدرسان عامل هایی چون منبع های مالی و امکانات عوامل سازمانی نفوذ و رهبری و برنامه ریزی و کنترل حدود 74/83 درصد کل واریانس مؤلفه های مدیریتی تأثیرگذار بر کیفیت آموزش عالی از دیدگاه هیأت علمی را تبیین می کنند و متغیرهای سن مرتبه ی علمی پیشینه ی تدریس رابطه ی مثبت و معناداری با کیفیت تدریس دارند مقایسه ی میانگین ها نیز نشان داد که بین هیأت علمی با مرتبه ی علمی و وضعیت استخدامی مختلف از نظر کیفیت تدریس تفاوت معناداری وجود دارد. استبرقی و همکاران) 1392 ( نیز در پژوهش خود با عنوان رابطه ی کیفیت تدریس مدرسان با پیشرفت تحصیلی دانشجویان به این نتیجه دست یافتند که دانشجویان کیفیت تدریس مدرسان را متوسط ارزیابی می کنند هم چنین بین کیفیت تدریس هیأت علمی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد و دانشجویان مقطع کارشناسی کیفیت تدریس مدرسان را فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی 93

5 عامل های موثر در روشنگری... باالتر از دانشجویان ارشد می دانند. پژوهش یمنی دوزی سرخابی و همکاران) 1387 ( با هدف شناسایی عوامل آموزشی مؤثر بر کیفیت آموزش در دوره های کارشناسی ارشد نشان داد که استفاده از مالک های مورد عمل در گزینش هیأت علمی و دانشجو چگونگی روش تدریس سازماندهی محتوای آموزش سازماندهی فضای آموزش و ارزشیابی کالسی بر کیفیت آموزش تأثیر مثبت دارد. در همین راستا پژوهش معزی و همکاران) 1388 ( با هدف بررسی نظر اعضای هیأت علمی و دانشجویان درباره ی فرآیند ارزشیابی معیارهای آن و اولویت بندی شاخص های مندرج در فرم دانشجویان در جهت بهبود روند ارزشیابی انجام گرفت حاکی از آن بود که: معیارهای یک مدرس خوب از نظر دانشجویان و مدرسین مشابه و شامل توانایی علمی و روش تدریس تسلط به محتوای درس قدرت بیان و تفهیم مطالب می باشد. اما از دید دو گروه استفاده از وسایل سمعی بصری مناسب از شاخص های کم اهمیت و از دید دانشجویان ارایه ی طرح درس و پذیرش انتقادات و پیشنهادات دانشجویان در کیفیت تدریس مؤثر بود. پژوهش آراسته و همکاران) 1382 ( نیز چهار عامل ارایه ی درس سازماندهی ارزیابی و مهارت های تخصصی را در آموزش اثر بخش تأثیرگذار می دانند. از نظر آنها آموزش و یادگیری در اثربخشی مدرس تأثیر بسزایی دارد و آموزش به دو عنصر اساسی تسلط بر مهارت های آموزشی و دانش تخصصی نیاز دارد. خندق و همکاران )1392( در بررسی خود با عنوان توانمندی ها و مهارت های موثر و مورد نیازبرای تدریس در دانشگاهاز دید اعضای هیأت علمی و دانشجویان نشان دادند که از دید اعضای هیأت علمی مؤلفه های دانش و مسئولیت حرفه ایی از نظر اهمیت در اولویت اول مسئولیت و برنامه ریزی برای آموزش در اولویت دوم مدیریت منابع و نیروی انسانی در اولویت سوم و اجرای راهبردهای آموزشی و ارزیابی میزان یادگیری دانشجویان در اولویت چهارم قرار دارند. اما از دید دانشجویان مولفه های برنامه ریزی برای آموزش مسئولیت و دانش حرفه ایی مدیریت منابع و نیروی انسانی و اجرای راهبردهای آموزشی و ارزیابی میزان یادگیری دانشجویان به ترتیب در اولویت اول تا چهارم قرار دارند. رئوفی و همکاران) 1389 ( نیز داشتن تسلط کافی بر موضوع تدریس حضور به موقع در کالس برنامه ریزی برای استفاده از همه ی وقت کالس و به کارگیری مثال های کاربردی حین درس مهمترین گویه های تبیین کننده ی کیفیت تدریس می باشند. با توجه به مطالعات انجام شده می توان بیان داشت که تدریس بهبود و تضمین کیفیت آن اساس رویکردها و طرح واره هایی است که دانشگاه ها آنها را در رأس برنامه های خود قرار می دهند و تجارب کشورهای مختلف نشان می دهند که برخالف اتخاذ رویکردهای مشابه در بهبود تضمین کیفیت تدریس فرآیندها و رویه های اجرایی آن به دلیل فرض های زیربنایی و موقعیت های ویژه محیطی به طور چشم گیری متفاوت است و بر این اساس شناسایی و رتبه بندی عوامل اساسی کیفیت تدریس و سپس بهبود آنها به منظور ایجاد انگیزه ی مثبت در دانشجویان بهبود کیفیت آموزش عالی در راستای افزایش کیفیت دانشگاه ها در پرورش دانش آموختگان کارآمد و توانمند بهبود یادگیری و افزایش کیفیت یادگیری دانشجویان ضرورتی انکارناپذیر می باشد. از این رو در این پژوهش به شناسایی و رتبه بندی مؤلفه های روشنگر کیفیت تدریس از دیدگاه هیأت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان به عنوان هدف کلی این پژوهش پرداخته شده است. روش شناسی این تحقیق از نظر دیدمان از نوع پژوهش های کمی از نظر امکان و میزان کنترل متغیرها از نوع غیر آزمایشی و از نظر هدف در زمره ی تحقیقات کاربردی محسوب می شود جامعه ی آماری این تحقیق را 87 تن از اعضای هیأت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان تشکیل داده اند که به دلیل تنوع آن ها از روش سرشماری استفاده شد. به منظور تهیه و تكمیل ابزار مورد استفاده در این تحقیق )پرسشنامه( چهار مرحله سپری شد: در آغاز گویه های مورد نظر با استفاده از ادبیات پژوهش و به كمك پرسش نامه های موجودانتخاب شدند پس از آن پرسش نامه ی طراحی شده به منظور اطمینان از روایی شکلی و محتوایی 94 فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

6 شماره 36 بهار 1395 توسط چند تن از متخصصان مورد بررسی و اصالح های الزم در آن انجام شد در مرحله ی بعد از طریق مصاحبه با شماری از هیأت علمی مورد اصالح و بازبینی مجدد قرار گرفت و در نهایت تعداد 30 نسخه از پرسش نامه توسط هیأت علمی دانشگاه دیگری که جزء جامعه ی آماری نبودند تكمیل گردید ) 0/79 تا 0/82=θ( نشان از متناسب بودن ابزار پژوهش داشت. در نهایت پرسشنامه برای توزیع در میان جامعه ی آماری تحقیق آماده گردید. به منظورسنجش کیفیت تدریس هیأت علمی از پاسخگویان خواسته شد که به هر گویه امتیازی بین صفرتا 10 اختصاصدهند )0 کماهمیت 10 اهمیتخیلیزیاد( پس از توزیع و جمع آوری پرسش نامه ها تعداد 83 پرسش نامه كامل و بدون نقص وارد محاسبات آماری با استفاده از برنامه SPSS شد. به منظور تحلیل داده ها از توزیع فراوانی میانگین انحراف معیار ضریب همبستگی اسپیرمن کندال تحلیل عامل اکتشافی و رگرسیون ترتیبی در محیط نرم افزار spss استفاده شد. جهت تعیین اعتبار گویههای پژوهش با توجه به این که نتیجه ی آزمون) 79/.=KMO ( در سطح مناسبی بدست آمد و آزمون بارتلت نیز معنی دار بود )0/002 = p( از اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. نیز به منظور شناسایی مهمترین مولفه هایی تبیین کننده ی کیفیت تدریس از رگرسیون ترتیبی استفاده شد. یافته ها بنابر نتیجه ی به دست آمده از بخش آمار توصیفی 17 درصد از پاسخگویان زن و 83 درصد از آنان مرد بودند. میانگین سن اعضای هیأت علمی 48 سال می باشد. بیشترین فراوانی مربوط به گروه سنی) ( سال است. میانگین پیشینه ی تدریس اعضای هیأت علمی مورد بررسی حدود 17 سال و بیش ترین درصد مربوط به پیشینه ی سال ) 28 درصد( بود. از نظر رشته ی تحصیلی اعضای هیأت علمی مورد بررسی از 15 گرایش تحصیلی مختلف بودند )مکانیزاسیون ماشین آالت علوم دامی صنایع غذایی اقتصاد کشاورزی ترویج و آموزش کشاورزی علوم خاک آب حشره شناسی گیاه پزشکی باغبانی فضای سبز منابع طبیعی زراعت اصالح نباتات( که بیشترین فراوانی) 21 درصد( مربوط به رشته ی زراعت وکمترین مربوط به رشته ی اقتصاد کشاورزی 2 نفرمی باشد. از نظر رتبه ی علمی بیشترین اعضای هیأت علمی با درجه ی استادیاری و از نظر وضعیت استخدامی 67 درصد پاسخگویان به عنوان بیشترین فراوانی به صورت استخدام رسمی می باشند. در جدول 1 به اولویت بندی مولفه های تبیین کننده ی کیفیت تدریس از دید اعضای هیأت علمی پرداخته شده است که بدین منظور از ضریب تغییرات استفاده شد)ضریب تغییرات کم تر اولویت باالتر(. از دید اعضای هیأت علمی مه مترین مولفه های تبیین کننده ی کیفیت تدریس شامل انجام آزمون های کوتاه چند دقیقه ای به روز بودن مطالب جزوه ی درسی مشارکت دانشجو در کارهای پژوهشی و علمی استفاده از روش های اکتشافی در تدریس و ارتباط موضوعات درسی با نیاز جامعه می باشد.از دید اعضای هیأت علمی بسیاری از موضوعات مورد تدریس تناسبی با نیازهای جامعه ندارد و نمی تواند فرد را برای اشتغال در آینده آماده نماید. بسیاری از مطالب کتاب ها و جزوه ها نیز به روز نمی باشد و این امر نیز کیفیت تدریس را تحت تأثیر قرار می دهد. مطالب کتاب ها به طور منظم مورد بازبینی قرار گیرند و به خصوص به مطالب کاربردی توجه گردد که این عامل نیز می تواند در کیفیت تدریس مؤثر باشد. اما از دید هیأت علمی مولفه هایی مانند: اولویت تدریس در مقایسه با پژوهش استفاده از شیوه های مختلف ارزشیابی دانشجو تدریس در مقاطع مختلف تحصیلی روابط متقابل با همکاران باور و اعتقاد اساتید به خود در کیفیت تدریس از اهمیت کمتری برخوردار می باشند. جدول 1 - اولویت بندی مولفه های تبیین کننده ی کیفیت تدریس از دید اعضای هیأت علمی مولفه ها cv رتبه sd M* 1 2 0/121 0/127 1/69 1/60 7/91 7/84 انجام آزمون های کوتاه چند دقیقه ای به روز بودن مطالب جزوه ی درسی فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی 95

7 عامل های موثر در روشنگری... ادامه جدول 1 M* مولفه ها cv رتبه sd /138 0/140 0/142 0/143 0/144 0/144 0/145 0/146 0/148 0/153 0/154 0/155 0/158 0/158 0/159 0/161 0/161 0/162 0/164 0/166 0/168 0/169 0/170 0/170 0/170 0/170 0/171 0/172 0/174 0/175 0/176 0/176 0/176 0/177 0/178 0/179 0/179 0/180 0/181 0/181 0/183 0/184 0/185 0/188 0/189 1/10 1/17 1/2 1/14 1/19 1/16 1/16 1/14 1/19 1/27 1/20 1/26 1/37 1/21 1/37 1/33 1/28 1/36 1/44 1/30 1/35 1/36 1/54 1/51 1/45 1/38 1/42 1/47 1/5 1/42 1/52 1/48 1/38 1/63 1/53 1/49 1/47 1/48 1/36 1/42 1/49 1/46 1/62 1/74 1/57 7/95 8/32 8/46 7/95 8/24 8/01 8/05 7/78 8/01 8/26 7/78 8/11 8/65 7/65 8/15 8/24 7/95 8/35 8/76 7/80 8/05 8/05 9/04 8/84 8/50 8/09 8/27 8/51 8/58 8/09 8/60 8/38 7/84 9/17 8/55 8/30 8/19 8/19 8/81 7/81 8/14 7/69 8/72 9/21 8/27 مشارکت دانشجو در کارهای پژوهشی و علمی استفاده از روش های اکتشافی در تدریس ارتباط موضوعات درسی با نیازهای جامعه ارایه مطالب کاربردی با استفاده از مثال عینی تسلط علمی و تخصصی بر موضوع استفاده ی مناسب از وسایل کمک آموزشی در کالس در نظر داشتن سطوح معلومات قبلی دانشجویان در ارایه ی محتوا برنامه ی زمانی مشخص برای ارایه ی دروس تکالیف دانشجویان و برگزاری آزمون ایجاد انگیزه و عالقه در دانشجو برای یادگیری ایجاد خالقیت و ابتکار در دانشجو برای انجام تکالیف و پروژه ها معرفی و استفاده از منابع درسی متنوع و متناسب در ارتباط با هر درس غنی بودن محتوای جزوات از بعد علمی استفاده از طرح درس ایجاد انگیزه در دانشجو برای مطالعه و تحقیق انتخاب راهکارهای مناسب برای دستیابی به اهداف و تدریس ارایه ی محتوا با توجه به نیازهای شغلی روشن و روان بودن گفتار و توضیحات مدرس انتقال مطالب به شیوه قابل فهم پذیرش انتقادات و پیشنهاد دانشجو تنظیم آئین نامه ها و دستورالعمل های آموزشی با استفاده از نظر اساتید مناسب بودن تعداد دانشجو در کالس اعتقاد مسئولین دانشگاه به مشتری مداری تعیین پست سازمانی هر عضو هیأت علمی متناسب با تخصص رضایت استاد از جو سازمانی دادن بازخورد و آگاه نمودن دانشجو از نتایج ارزشیابی گشاده رویی و برخورد مناسب با دانشجو انعطاف پذیری در برگزاری کالس در شرایط خاص رعایت عدالت و عدم تبعیض بین دانشجویان در تدریس رعایت آراستگی ظاهر در محیط علمی رعایت هنجارهای اجتماعی و اخالقی در محیط علمی احساس امنیت شغلی ارج نهادن دانشگاه به فعالیت آموزشی اساتید به فعل درآوردن خالقیت و استعدادهای آموزشی اساتید سنوات تدریس فراهم نمودن زمینه ی شرکت اساتید در کارگاه های آموزشی تجدیدنظر در برنامه های آموزشی در چارچوب مقررات دقت در تعیین اهداف آموزش شور و شوق برای فعالیت آموزشی در کالس درس و کار با دانشجو حضور در ساعات غیر کالسی به منظور مشاوره مهارت در تدریس دروس عملی آشنایی با روانشناسی تربیتی تناسب دروس تئوری و عملی استفاده از روش های متعدد تدریس ایجاد جو روحی روانی مناسب و محیط دوستانه تناسب تکالیف ارایه شده با سرفصل و محتوای درس 96 فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

8 شماره 36 بهار 1395 ادامه جدول 1 M* مولفه ها cv رتبه sd /189 0/190 0/194 0/197 0/197 0/200 0/205 0/205 0/205 0/206 0/206 0/209 0/211 0/211 0/214 0/221 0/231 0/231 0/236 0/242 0/246 0/253 0/259 0/261 0/263 1/55 1/45 1/61 1/76 1/72 1/69 1/84 1/73 1/68 1/75 1/73 1/78 1/74 1/72 1/66 1/68 1/82 1/78 1/91 1/91 1/ /02 2/06 8/18 7/61 8/27 8/89 8/69 8/44 8/96 8/41 8/16 8/46 8/36 8/48 8/21 8/12 7/73 8/12 7/86 7/69 8/07 7/88 7/75 7/90 7/71 7/71 7/73 آشنایی با ویژگی های مطلوب یک مدرس خوب عضویت در انجمن های علمی و حرفه ایی در ارتباط با رشته مرتبه ی علمی اهمیت دادن به نظم و انضباط در کالس درس مرور درس قبلی و برقراری ارتباط بین درس قبلی و جدید مشخص نمودن انتظارات و نیازهای اساتید دقت در تعیین اهداف آموزش اموزش ضمن خدمت اساتید دسترسی به وسایل کمک آموزشی رضایت از حرفه ی تدریس در دانشگاه تألیف کتاب ارتباط اساتید با مراکز فرهنگی و هنری شرکت در همایش های داخل و خارج آشنایی با اصول علمی طراحی و اجرای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجو تناسب روش ارزشیابی با محتوا انطباق حضور استاد در کالس با برنامه زمانی مشخص تدریس در مقاطع مختلف تحصیلی روابط متقابل با همکاران باور و اعتقاد اساتید به خود احساس تعهد و مسئولیت در اساتید نسبت به داغنشگاه و اهداف آن اولویت تدریس در مقایسه با پژوهش استفاده از شیوه های مختلف ارزشیابی دانشجو تدریس گروهی یک درس توسط تعدادی از اساتید دید مثبت نسبت به قشر دانشجو ارایه ی به موقع جزوه به دانشجویان *میزان اهمیت: 0 =هیچ 10 =خیلی زیاد به منظور تعیین رابطه بین متغیرها به تناسب نوع متغیرها از آزمون های کندال و پیرسن استفاده شد همانگونه که جدول 2 نشان می دهد. بین متغیرهای مستقل مرتبه ی علمی سابقه ی تدریس و سابقه ی پژوهش با کیفیت تدریس مدرسان رابطه ی معنی داری مشاهده گردید بدین معنا که مدرسان با سابقه ی تدریس و پژوهش باالتر همچنین مرتبه ی علمی باالتر از کیفیت تدریس بیش تر و باالتری نیز برخوردار هستند. اما بین سن اعضای هیأت علمی و کیفیت تدریس آنها رابطه ی معناداری مشاهده نگردید. به منظور بررسی مناسب بودن داده ها برای تحلیل عاملی از آزمون KMO و بارتلت استفاده گردید) P=0.002, = 6384/7,bartlet )KMO = 0.79 به این ترتیب داده ها با توزیع نرمال برای تحلیل عاملی مناسب بودند. جدول 2 - رابطه ی بین متغیرهای تحقیق وکیفیت تدریس اعضای هیأت علمی معنی داریp./372./027./000./032 مقدارضریب همبستگیr -./053-3/127* 26/614** 24/147* نوع آزمون اسپیرمن کندال اسپیرمن اسپیرمن مقیاس رتبه ای رتبه ای رتبه ای رتبه ای متغیرمستقل سن مرتبه ی علمی سابقه ی تدریس سابقه ی پژوهش به منظور باال بردن تفسیر گویه های مرتبط با کیفیت تدریس از روش چرخش واریماکس استفاده شد و در مجموع 6 عامل بر پایه مقدارهای ویژه ومعیار عامل پیشین استخراج شدند )جدول 3 (. فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی 97

9 عامل های موثر در روشنگری... جدول 3 - عامل های استخراج شده همراه با مقدار ویژه و واریانس تبیین شده پیش و پس از چرخش پیش از چرخش پس از چرخش عامل مقدارویژه درصدواریانس تبیین شده درصدانباشته واریانس تبیین شده عامل مقدارویژه درصدواریانس تبیین شده درصدانباشته واریانس تبیین شده 11/83 23/63 34/64 44/99 54/23 63/403 11/83 11/80 11/01 10/35 9/24 9/173 8/519 8/498 7/931 7/458 6/659 4/ /10 24/17 35/18 46/19 55/905 62/495 12/10 12/07 11/01 11/01 9/715 6/59 8/718 8/696 7/931 7/930 6/995 4/ این 6 عامل در مجموع 63/403 درصد از واریانس کل متغیرها را تبیین نموده اندکه سهم هر کدام از عامل ها نیز پیش و پس از چرخش مشخص شده است. نام گذاری عامل ها با توجه به ماهیت متغیرهای موجود در هر عامل و مهمترین متغیرهای موجود در هر مولفه انجام شد)جدول 4 (. جدول 4 - عامل ها و مقدار بار عاملی بدست آمده از ماتریس دوران یافت مولفه ها متغیر بارعاملی./914./927./852./836./807./916./937./953./847./838./817./964./943./885./812./789./835./837./849./916./684./765./784./648./712./757 مهارت تخصصی مهارت تدریس استفاده ی مناسب از وسایل کمک آموزشی در کالس ایجاد انگیزه و عالقه در دانشجو برای یادگیری ارایه ی مطالب کاربردی با استفاده از مثال عینی ایجاد خالقیت و ابتکار در دانشجو برای انجام تکالیف و پروژه ها تسلطعلمیوتخصصیبرموضوع انعطاف پذیری در برگزاری کالس در شرایط خاص آشنایی با اصول علمی طراحی و اجرای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجو غنی بودن محتوای جزوات از بعد علمی ارتباط موضوعات درسی با نیازهای جامعه به روز بودن مطالب جزوه ی درسی تناسب دروس تئوری و عملی استفاده از شیوه های مختلف ارزشیابی دانشجو ایجاد انگیزه در دانشجو برای مطالعه و تحقیق مرور درس قبلی و برقراری ارتباط بین درس قبلی و جدید تجدید نظر در برنامه های آموزشی در چارچوب مقررات انتخاب راهکارهای مناسب برای دستیابی به اهداف و تدریس ارایه ی محتوا با توجه به نیازهای شغلی تناسب روش ارزشیابی با محتوا آشناییبا روانشناسیتربیتی تألیفکتاب معرفی و استفاده از منابع درسی متنوع و متناسب در ارتباط با هر درس مهارت در تدریس دروس عملی استفاده از روش های اکتشافی در تدریس تناسب تکالیف ارایه شده با سرفصل و محتوای دروس دادن بازخورد و آگاه نمودن دانشجو از نتایج ارزشیابی انتقال مطالب به شیوه ی قابل فهم 98 فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

10 شماره 36 بهار 1395 ادامه جدول 4 مولفه ها متغیر بارعاملی./695./671./577./609./561./811./806./816./935./871./934./821./798./973./825./762./739./781./887./651./731./957./947./830./725./687./659./691./795./915./901./859./817./918./768./716./612./657./610./648./549./817./842./864./759./721 مهارت شخصی و ارتباطی محیطی و سازمانی برنامه ریزی دولتی و حمایتی دقت در تعیین اهداف آموزش روشن و روان بودن گفتار و توضیحات مدرس استفاده از روش های متعدد تدریس در نظر داشتن سطوح معلومات قبلی دانشجویان در ارایه ی محتوا انجام آزمون های کوتاه چند دقیقه ای ارایه ی به موقع جزوه به دانشجو اولویت تدریس در مقایسه با پژوهش مشارکت دانشجو در کارهای پژوهشی و عملی ایجاد جوروحی روانی مناسب و محیط دوستانه پذیرشانتقاداتوپیشنهاددانشجو گشاده رویی و برخورد مناسب با دانشجو شرکت در همایش های خارج و داخل رعایت عدالت و عدم تبعیض بین دانشجویان در تدریس اهمیت دادن به نظم و انضباط در کالس درس ارتباط اساتید با مراکز فرهنگی و هنری احساس تعهد و مسئولیت در اساتید نسبت به دانشگاه و اهداف آن سنواتتدریس تدریسدرمقاطعمختلفتحصیلی روابطمتقابلباهمکاران باور و اعتقاد اساتید به خود عضویت در انجمن های علمی و حرفه ایی در ارتباط با حرفه مرتبهیعلمی حضور در ساعات غیر کالسی به منظور مشاوره رضایت از حرفه ی تدریس در دانشگاه آشنایی با ویژگی های مطلوب یک مدرس خوب دیدگاهمثبتنسبتبهقشر دانشجو مشارکت دانشجو در کارهای پژوهشی و علمی رعایتهنجارهای اجتماعیو اخالقی درمحیطعلمی رعایت آراستگیظاهر درمحیطعلمی دسترسی به وسایل کمک آموزشی تناسب محیط فضای آموزش و وسایل با نوع درس مشخص نمودن نیازها و انتظارات اساتید رضایت استاد از جو سازمان احساسامنیتشغلی اعتقادمسئولین دانشگاهبهمشتریمداری مناسب بودن تعداد دانشجو در کالس برنامه زمانی مشخص برای ارایه ی دروس تکالیف دانشجویان و برگزاری آزمون استفاده از طرح درس انطباق حضور استاد در کالس با برنامه زمانی مشخص تنظیم آیین نامه ها و دستورالعمل آموزشی با استفاده از نظر اساتید تدریس گروهی یک درس توسط تعدادی از اساتید آموزش ضمن خدمت اساتید تعیینپستسازمانیهرعضوهیأتعلمیمتناسبباتخصص به فعل درآوردن خالقیت ها و استعدادهای آموزشی اساتید ارج نهادن دانشگاه به فعالیت آموزشی اساتید فراهم نمودن زمینه های شرکت اساتید در کارگاه های آموزشی مهارت تدریس فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی 99

11 عامل های موثر در روشنگری... عامل اول که در حدود 11/83 درصد از واریانس مربوط به تحلیل عاملی را برآورد نموده است با توجه به ماهیت متغیرهای موجود به نام مهارت های تخصصی نام گذاری شد. در این عامل 20 متغیر با بارهای عاملی مشخص در جدول 3 عنوان شده است. عامل دوم که 13 متغیر را شامل می شود 11/80 درصد از واریانس را به خود اختصاص داده است این عامل با توجه به طبیعت متغیرهایش با نام مهارت های تدریس نام گذاری شد. عامل سوم با تبیین 11/01 درصد از واریانس متغیرها از 22 متغیر تشکیل شده ا ست. با توجه به متغیرهایی که در این عامل طبقه بندی شده اند به عنوان مهارت شخصی و ارتباطی نام گذاری گردید. عامل چهارم با برعهده گرفتن 10/35 درصد از واریانس متغیرها از هفت متغیر تشکیل شده است عوامل محیطی و سازمانی نام گذاری شدند. پنجمین عامل که از 5 متغیر تشکیل شده است و 9/24 درصد واریانس کل را تبیین می نماید به نام مولفه ی برنامه ریزی نام گذاری گردید. مولفه ی عوامل دولتی و حمایتی به عنوان ششمین عامل معرفی گردید که از پنج متغیر تشکیل شده است و 9/173 درصد واریانس متغیرها را تبیین می کند. به منظور مشخص نمودن وزن مولفه ها از رگرسیون ترتیبی استفاده گردید به این ترتیب که شش مولفه وارد معادله رگرسیون شدند نتایج تحلیل نشان داد که مدل رگرسیونی با توجه به معنی دار شدن کای اسکور) 51/725 = x 2 و = 0/000 P( دارای برازش خوبی می باشد. همان گونه که دیده می شود سه متغیر مهارت تدریس مهارت شخصی و ارتباطی و برنامه ریزی توانسته اند 21/4 درصد از احتمال واریانس کیفیت تدریس را برآورد کنند )0/177= 2 R مک فادن( و مابقی احتمال مربوط به دیگر متغیرهایی بوده است که در این تحقیق به آنها پرداخته نشده است. از بین سه متغیر اشاره شده مهارت تدریس اهمیت بیشتری در مقایسه با دو متغیر دیگر داشته است. طبق x 1 معادله نوشته شده هر سه متغیر)مهارت تدریس x (به 3 صورت x 2 و برنامه ریزی مهارت شخصی و ارتباطی مثبت بر کیفیت تدریس) y ( تأثیرگذار هستند. جدول 5 - خالصه رگرسیون ترتیبی ابعاد اثرگذار متغیرهای تبیین کنندۀ کیفیت تدریس از دید اساتید p./000./003./021 Wald 23/177 11/246 5/251 SD./423./227./368 برآورد 1/824./719./634 متغیر )x 1 مهارت تدریس ( )x 2 مهارت شخصی و ارتباطی) )x 3 برنامه ریزی) R 2 McFadden=0/214, R 2 Cox and Snell=0/217, R 2 Nagelkerke=0/233 Y=e =365/235+1/824 X 1 +0/719 X 2 +0/634 X 3 بحث و نتیجه گیری آموزش عالی سه مأموریت اصلی آموزشی پژوهشی و ارایه ی خدمات را برعهده دارند و توجه نمودن به هریک از این نقش ها جایگاه ویژه ای دارد اما در این بین توجه به کیفیت آموزش با توجه به اهمیتی که در تربیت و یادگیری دانشجویان به عنوان برون داد و محصول اصلی بر عهده ی این نظام است ضرورتی دو چندان یافته است از این رو در این پژوهش به شناسایی مولفه های تبیین کننده ی کیفیت تدریس از دید اعضای هیأت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان پرداخته شد. نتیجه ی تحقیق نشان داد که مهمترین مولفه های تبیین کننده ی کیفیت تدریس از دید اعضای هیأت علمی دانشگاه یاد شده برگزاری آزمون های کوتاه ده دقیقه ای: به روز بودن مطالب جزوه های درسی: مشارکت دادن دانشجو در کارهای علمی پژوهشی: استفاده از روش های اکتشافی در تدریس و ارتباط موضوعات درسی با نیازهای جامعه و استفاده ی مناسب از ابزار کمک آموزشی در کالس می باشد. این عامل ها می توانند تا حدود زیادی باعث افزایش کیفیت تدریس گردند. زیرا به باوراعضای هیأت علمی بسیاری از موضوعات درسی نه تنها به روز نمی باشند بلکه محتوای آنها نیز تناسبی با نیاز های جامعه نداشته و فرد را برای شغل آینده آماده نمی کند. هم چنین روش های نوین آموزش که در آن تنها آموزشگر به عنوان ارایه دهنده ی مطلب نیست بلکه مشارکت دوسویه حاکم می باشد می تواند در یادگیری بهتر و کیفیت تدریس مؤثر باشد از دید بسیاری از اعضای 100 فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

12 شماره 36 بهار 1395 هیأت علمی برگزاری درست و به موقع آزمون های کوتاه می تواند ابزاری جهت سنجش پیشرفت دانشجویان و بررسی میزان آموخته های آنها و کیفیت تدریس خود مدرسان باشند. اما متأسفانه بسیاری از این آزمون ها فقط جهت دادن نمره و در پایان نیم سال تحصیلی انجام می گیرد و بررسی ها و تحلیل های دیگر بر روی این آزمون ها صورت نمی پذیرد به طوری که اگر دانشجویی نمره اش در آزمونی پایین باشد مشکل متوجه خود دانشجو است و سایر عوامل دخیل در یادگیری مورد نقد قرار نمی گیرند. به روز بودن محتوای جزوه ی درسی نیز می تواند متغیری موثر بر کیفیت تدریس هیأت علمی باشد زیرا با توجه به این که دوران انفجار دانش و اطالعات می باشد الزم است مطالب کتاب ها نیز هر ساله مورد بازبینی قرار گیرند و از آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی بهره گیرند. مشارکت دانشجو در کارهای علمی پژوهشی و نقش رهبری و تسهیل گری توسط مدرس می تواند در کیفیت تدریس استاد موثر باشد به طوری که دانشجو خود به پیداکردن جواب و پاسخ برسد. روش های دانشجو محور و اکتشافی که جزو روش های فعال تدریس نیز می باشند امروزه در دانشگاه ها کم رنگ گشته و بیشتر به سمت روش های یک سویه و مدرس محورکشیده شده است. از دید اعضای هیأت علمی متغیرهایی مانند اولویت دادن به تدریس در مقایسه با پژوهش دیدگاه مثبت داشتن نسبت به دانشجو تدریس گروهی یک درس توسط مدرسان مختلف استفاده از شیوه های مختلف ارزشیابی دانشجو و ارایه ی به موقع جزوه به دانشجو در کیفیت تدریس از اهمیت و اولویت پایین تری برخوردار می باشند. در این بررسی از نتیجه ی تحلیل مولفه های کیفیت تدریس سه مولفه بدست آمد که مهارت تدریس و این که مدرسان بتوانند از منبع های درسی متنوع و مناسب استفاده نمایند تخصص الزم را در تدریس دروس عملی داشته باشند از روش های مختلف تدریس و از جمله روش اکتشافی استفاده نمایند مؤلفه های مهمی هستند که می توانند درکیفیت آموزش مؤثر باشد. بررسی های ایزلر و همکاران )2000( کده )2004( کناپرو و همکاران )2000( شریف زاده و همکاران) 1390 ( برادران) 1385 ( معزی و همکاران )1388( رئوفی )1389( نیز این مطلب را تأیید می نماید. می توان گفت که فرآیند تدریس یک هنر پیچیده است و موضوعی که می تواند یک تدریس را به تدریسی اثربخش تبدیل نماید کیفیت آن می باشد یک مدرس هنرمند فردی است که بتواند در تدریس خود از روش های متنوعی استفاده نماید به طوری که عالوه بر داشتن اطالعات و دانش علمی به روش های متنوع تدریس نیز آگاهی و اشراف داشته باشد. هم چنین استفاده از منبع های مختلف برای تدریس نیز موضوع مهمی است که می تواند عالوه بر جلب توجه و عالقه دانشجویان در بهبود کیفیت تدریس هیأت علمی نیز موثر باشد. عامل شخصی و ارتباطی به عنوان دومین عامل اصلی معرفی شد و متغیرهایی مانند مشارکت دانشجو در کارهای پژوهشی و علمی ایجاد جو روحی روانی مناسب و محیط دوستانه پذیرش انتقادات و پیشنهادات دانشجو گشاده رویی و برخورد مناسب با دانشجو به عنوان اولین مولفه مؤثر در کیفیت تدریس می باشد که مطالعات ایزلر و همکاران )2000( هوورو همکاران )1994( برایت من و همکاران )1993( کده )2004( تنگ )1997( کناپرو و همکاران) 2000 ( شریفیان) 1384 ( عندلیب واحدی) 1386 ( شعبانی ورکی و همکاران) 1388 ( گویای اهمیت عوامل شخصی و ارتباطی در کیفیت تدریس می با شد. مهارت های شخصی و ارتباطی می توانند سبب توسعه مهارت های تدریس در مدرسان و ارتقای کیفیت تدریس شوند احترام گذاشتن به شخصیت دانشجو و محترم دانستن ارزش های انسانی دانشجو سبب تمایل بیشتر دانشجویان به یادگیری و افزایش انگیزه ی آنها و در نهایت افزایش کیفیت تدریس مدرس گردد. سومین مولفه ی مهمی که کیفیت تدریس را تبیین می نمایند داشتن برنامه ریزی است که برنامه ی زمانی مشخص برای ارایه ی درس استفاده از طرح درس انطباق حضور استاد در کالس با برنامه زمانی مشخص را در بر دارد. که هم سو با نتیجه های بررسی برایت من و همکاران )1993( کده )2004( کناپرو و همکاران )2000( عندلیب واحدی) 1386 ( عربشاهی و همکاران) 1380 ( غنچی و همکاران) 1391 ( رئوفی و همکاران) 1389 ( می باشد. برنامه ریزی مولفه ی فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی 101

13 عامل های موثر در روشنگری... مهمی برای رسیدن به موفقیت در هر زمینه ای می باشد به طوری که نبود برنامه سبب می شود که فعالیت ها بر حسب تصادف باشند در راستای هدف پیش نروند و به نیجه ی مورد نظر دست پیدا نکنیم. در زمینه ی تدریس نیز نداشتن برنامه سبب پایین آمدن کیفیت تدریس عدم رضایت دانشجو و در نهایت اتالف منبع ها و هزینه ها می گردد. در این مطالعه همچنین رابطه ی بین برخی متغیرهای مستقل مانند: سن سابقه ی تدریس سابقه ی پژوهش مرتبه ی علمی و کیفیت تدریس مدرسان بررسی شد که نتایج حاکی از آن است: بین سن و کیفیت تدریس رابطه ی معناداری وجود ندارد اما بین پیشینه ی تدریس پیشینه ی پژوهش و مرتبه ی علمی با کیفیت تدریس رابطه ی معنی داری مشاهده شد. در این زمینه مطالعات آلستون) 2003 ( نشان داد که بین سن جنس مدرک تحصیلی و تجربه با کیفیت تدریس رابطه ی معنی داری وجود دارد. که با نتیجه ی پژوهش گود و همکاران) 2004 ( مهرعلی زاده و همکاران) 1387 ( نیز هم خوانی دارد. اما بررسی غنچی و همکاران) 1391 ( نشان داد که بین سن و کیفیت تدریس نیز رابطه ی معنی داری وجود ندارد. از آنجا که کیفیت تدریس از مشخصه های اصلی آموزش عالی است شایسته است که اعتالی آن هرچه بیشتر مدنظر قرار گیرد زیرا یک تدریس ایده آل و باکیفیت است که مبین برداشت ذهنی دانشجو از فضای کالس و محیط آموزشی می شود و سبب می گردد که دانشجو با انگیزه و عالقه ی بیشتری در کالس حضور پیداکند. هم چنین درک صحیح مدرس از کیفیت تدریس باعث می شود که فعالیت هایی که در محیط آموزشی صورت می گیرد در راستای مفهوم کیفیت تدریس تعریف و به توسعه و بهبود مهارت های یادگیری در دانشجو انجامد. بر پایه ی دستاوردهای این تحقیق پیشنهاد می شود: -اعضای هیأت علمی به ارتقای مهارت های تخصصی خود توجه نمایند همچنین تسلط علمی و تخصصی برموضوع ایجاد انگیزه و عالقه در دانشجویان به منظور یادگیری و موفقیت کار مدرسان و دانشجویان الزم و ضروری می باشد. - از جزوه ها و کتاب های غنی و به روز به طوری که محتوای آن ها با نیازهای جامعه هم خوانی داشته باشد استفاده شود و سعی شود مطالب کاربردی ارایه شود. - از روش های مختلف و متنوع آموزشی و به خصوص روش های مشارکتی و اکتشافی که در آنها یادگیری عمیق تر و پایدارتر است استفاده شود. - به مهارت های ارتباطی ایجاد محیط صمیمی و دوستانه در کالس و برخورد مناسب با دانشجو در ارتقای کیفیت تدریس و یادگیری توجه شود. -ابزار و امکاناتی که می تواند کیفیت تدریس و یادگیری را باال ببرند تهیه و در تدریس به کار گرفته شوند. - زمینه های الزم و مشوق هایی به منظور ایجاد انگیزه در هیأت علمی برای پژوهش فراهم گردند. -از طرح درس مناسب برای افزایش کیفیت تدریس استفاده شود. منبعها آراسته ح ر محمودی راد م ) 1382 ("آموزش مؤثر:رهیافتی بر اساس ارزشیابی آموزش به وسیله ی دانشجویان"شماره ویژه در آموزش پزشکی 2(5 ( صص 5-1. امین خندقی م سیفی غ ) 1392 ( "توانمندیها و مهارت های مؤثر و مورد نیاز برای تدریس در دانشگاه"فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی شماره 69 صص اندرسون م لورین ا ) 1380 ("افزایش کارایی معلم"ترجمه ع رئوف وم رضایی تهران نشر آییژ. استبرقی م حسینی ا پورحسینی محمدآباد ل ) 1392 ("رابطه ی کیفیت تدریس اساتید با پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه یزد" چکیده ی مقاالت هفتمین همایش ارزیابی کیفیت در نظام دانشگاهی مرکز ارزیابی کیفیت دانشگاه 102 فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

14 شماره 36 بهار 1395 تهران دانشکده ی کارآفرینی. برادران م. موحد محمدی ح. شعبانعلی فمی ح. و مهرعلی زاده ی )1386(."شناسایی دیدگاه دانشجویان در خصوص عناصر اصلی سازوكار ارزشیابی كیفیت تدریس و برآورد تاثیر متغیرهای منتخب بر این دیدگاه در دانشگاه كشاورزی و منابع طبیعی رامین )خوزستان(". مجله علوم کشاورزی ایران دوره شماره 1 صص پاک مهر ح جعفری ثانی ح سعیدی رضوانی م کارشکی ح ) 1391 ("نقش کیفیت تدریس اساتید و مؤلفه های آن در توسعه تفکر انتقادی دانشجویان:فرصت ها و چالش های برنامه درسی در آموزش عالی"مجله ی علمی-پژوهشی مطالعات روانشناسی تربیتی دانشگاه سیستان بلوچستان سال 9 شماره 16 صص پزشکی راد غ ر.محتشم ح ر.فعلی س) 1386 (."ارزیابی رشته ی ترویج و آموزش کشاورزی از دیدگاه دانش آموختگان دانشگاه تربیت مدرس"مجله ی علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران جلد 3 شماره 1 صص پورآتشی م موحدمحمدی ح ) 1386 ("عوامل بازدارنده ی استفاده از فناوری اطالعات از دیدگاه دانشجویان تحصیالت تکمیلی رشته های کشاورزی". مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران سال 3 شماره 2 صص رئوفی س شیخیان آ ابراهیم زاده ف طراحی م ج احمدی پ ) 1389 ("طراحی مقاله ایی برای ارزیابی کیفیت تدریس نظری اعضای هیات علمی براساس نظرات ذی نفعان و اصول بورس تحصیلی چارلز"مجله ی پزشکی هرمزگان )3(14. رجبیان غریب ف حجازی س ی. امید م.) 1393 ( "اهمیت مولفه های کیفیت تدریس ازدیدگاه دانشجویان برپایۀ تحلیل حساسیت شبکه عصبی مصنوعی" مجله پژوهش مدیریت و آموزش کشاورزی شماره 29 تابستان 93 صص سلطان عربشاهی س ک قدیری آ ) 1380 ("بررسی ویژگی های تدریس اثربخش از دید دانشجویان و اساتید دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی علوم پایه"مجله ی علوم پزشکی رازی )22(7. شریفیان ف ) 1385 (."بررسی و تبیین شاخص های مؤثر تدریس در موسسات آموزش عالی و میزان تحقق آنها در دانشگاه اصفهان"پایان نامه ی کارشناسی ارشد برنامه ریزی آموزش و پرورش دانشگاه علوم تربیتی اصفهان. شریف زاده ا شریفی م ) 1390 ( "شناسایی مولفه ها و نشانگرهای ارزیابی کیفیت در آموزش عالی"پنجمین همایش)ارزیابی کیفیت در نظام دانشگاهی( دانشگاه تهران پردیس دانشکده ی فنی صص شعبانی وركی ب. و حسین قلی زاده ر. )1385(." بررسی كیفیت تدریس در دانشگاه علمی". پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی; سال 12 شماره 1 پیاپی 39 صص عندلیب ب احمدی آ "میزان بکارگیری استانداردهای آموزشی در دانشگاه آزاد اسالمی خوراسگان از دید دانشجویان"مجله ی دانش و پژوهش در علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسالمی شماره 15. غنچی م حسینی س م حجازی ی ) 1391 ("شناسایی و رتبه بندی مولفه های تبیین کننده ی کیفیت تدریس از دیدگاه اساتید پردیس های کشاورزی دانشگاه تهران" مجله پژوهش ترویج و آموزش کشاورزی سال 5 شماره 3 پیاپی 19 صص فتحی واجارگاه ک پرداختچی م ح ابوالقاسمی م محمدهادی ف ) 1390 ("تضمین کیفیت در آموزش بر مبنای مدل تحلیل اهمیت/عملکرد"فصلنامه راهبرد آموزش دوره 4 شماره 2 تابستان 90 صص نصراصفهانی ا ) 1371 ("عوامل موثر بر بهبود کیفیت تدریس"مجله ی آموزش کشاورزی شماره 29 صص محمدی ر فتح آبادی ج یادگارزاده غ میرزامحمدی م ح پرند ک ) 1391 ("کتاب ارزشیابی کیفیت در آموزش عالی مفاهیم اصول روش ها معیارها"مرکز انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور چاپ ششم خرداد یمنی دوزی سرخابی م بهادری حصاری م ) 1387 (."مقایسه ی عوامل موثر بر کیفیت تدریس از دید دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه شریف و شهید بهشتی"مجله ی آموزش عالی ایران شماره 3 صص فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی 103

15 عامل های موثر در روشنگری... Alston,J.Miller,w.w.&Wiliams,D.H(2003),The Future role of instruction a technology in agriculture Education in north Carolina and Virginia,The journal of agriculture Education 44(2). Berry,A. (1996)Faculty assessment and development in a changing profession. AdFl Bulletin.27(3). Brightman, H. J., Elliott, M.L., & Bhada, Y. (1993). Increasing the effectiveness of student evaluation of instructor data. Decision Sciences 24(1), Codde, J. R. (2004). Applying the seven principles for good practice in undergraduate education. Educational Technology Michigan University. Croom, D. B. (2003). Teacher burnout in agricultural education. Journal of Agricultural Education, 44(2), Eiszler, C. (2000). College student s evaluation of teaching and grade inflation, Research in Higher Educati- on, 43 (4): Knapper, K., & Cropley, A. (2000). Lifelong learning in higher education (Third Edition). London: Kogan Page. Marsh, H. W., Muthén, B., Asparouhov, T., Lüdtke, O., Robitzsch, A.,Morin, A & Trautwein, U. (2009). Exploratory Structural Equation Modeling, Integrating CFA and EFA: Application to Students Evaluations of University Teaching, Structural Equation Modeling, 16, Tang, T. L. P. (1997). Teaching evaluation in a public institution of higher education: Factors related to the overall teaching effectiveness Retrieved from MC.craken,J.D.(1994)Philosophy and research on the teaching of agriculture,the Agriculture Education magazine,67(5). Prosser,M,Trigwell,K.,&Taylor,P(1994).A phenomenographic study of academic's conception of science learning and teaching. Learning and instruction,journal 4(5) Sergers,M.Dochy,F(1996)qvality Assurance in Higher Education :Theore tical-consideration&ampirical Evidences studies in Educational Evalution,vol22,pp Hoover,T.,&Arrington,L.R.(1994).suspervisedagricultural experience(sae):research Finding. The Agricultural Education Magazine, 67(2), Haygood, J., Baker, M., Hoggs, J., & Bullok S. (2004). The influence of foundational and expressed- values on personal behaviors of teachers. The Journal of Agricultural Education, 45(1), فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

16 No:35, Winter 2016 Factors Affecting Teaching Quality from the Perspective of Ramin Agriculture University Khuzestan, Iran B. Khosravipour 1, M. Taghibeygi 2, M. Rafee 3, N. Zolali 4 1-Associate Professor, Khouzestan Ramin Agriculture and Natural Resources University, Iran n 2-PhD student Agricultural Education,Agriculture and Natural Resources University of Ramin in Khuzesta 3-PhD student Agricultural Education,Agriculture and Natural Resources University of Ramin in Khuzesta 4-PhD student Agricultural Education,Agriculture and Natural Resources University of Ramin in Khuzesta Abstract Due to the fact that teaching quality can have positive impact on the quality of higher education in the growth and development of the students, this study was to identify and ranking factors explaning the quality of teaching from the perspective of the faculty members at Khouzestan Ramin Agriculture and Natural Resources University.The statistic population was all the 87 faculity members at this university. Research instrument to collect data was a Resercher made questionair that its validity was verified by members of the agricultural extensionand education department. In order to measure reliability of the questionare, Theta reliability coefficient was calculate (0.82=θ), showing a favorable reliability Level. Data were processed by spsswin 17. Result of regression analysis showed that among 6 factors explaining the quality of teaching in teachers: personal and communication skills, teaching skills, planning skills were the main components determining the quality of teaching. Calculating espearman correlation coefficient showed a positive and significant relationship between teaching experience, research experience and the quality of instruction. In this study some strategies to improve teaching quality are suggested. Index Terms: Teaching quality, teaching skills, communication skills, teaching background Corresponding Author: B. khosravipour b.khosravipour@gmail.com Received: 14/10/2015 ; Accepted: 25/05/ JOURNAL OF AGRICULTURAL EDUCATION ADMINISTRATION RESEARCH